Tips en tools voor signaleren, bespreken en doorverwijzen
Je werkt in het onderwijs, de zorg of bij de gemeente. Je komt geregeld ouders tegen die moeite hebben met taal. Je wilt ze graag helpen, maar niet eerst het wiel uitvinden. Wat kun je doen? Met de toolbox van het project ‘Op weg naar een geletterde generatie’ van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) kun je meteen aan de slag.
Draagvlak creëren
“Voordat je van start kunt, is het zaak om draagvlak binnen je organisatie te creëren”, tipt Jolanda den Hertog, jeugdarts GGD Gelderland-Midden. Zij is een van de deelnemers aan de pilot van het project. “Begin met kennisvergroting. Wij gebruikten de e-learning ‘Taalstimulering door voorlezen’ van Stichting Lezen & Schrijven. Heel zinvol waren ook de gesprekstechnieken die we oefenden met trainingsacteurs.”
Machteld Res, projectleider GGD Zaanstreek-Waterland, die ook meewerkte aan de pilot, vult aan: “Schakel al vroeg in het bewustwordingstraject taalambassadeurs in. Dat heeft bij ons zo veel indruk gemaakt! Te ontdekken wat de impact van laaggeletterdheid op iemands leven is. Al die stress, steeds uitvluchten verzinnen en veel verdriet.”
De kracht van samenwerken
“Om je project te laten slagen, is samenwerken een must”, weet Jolanda. “Als GGD werken wij, behalve met de consultatiebureaus, ook samen met de gemeente, Stichting Lezen & Schrijven en met de taalhulpverlening. Want als je ouders wilt doorverwijzen, moet je dat traject ook op orde hebben.”
Ook jouw organisatie kan de toolbox inzetten
Het NCJ-project leverde de digitale toolbox Laaggeletterdheid op, inzetbaar voor elke organisatie die met ouders werkt. Je vindt er praktische hulpmiddelen voor signaleren, bespreekbaar maken en doorverwijzen.
Deelnemers tippen deze tools
1. Groeikaarten voor laagdrempelige gespreksstof
Met een setje ‘groeikaarten’ maak je opvoedadviezen aan ouders met jonge kinderen concreet en krijg je inzicht in hun taalvaardigheden. Op de kaarten staat een illustratie van een activiteit, bijvoorbeeld een moeder die voor haar baby zingt, en een tip in eenvoudige taal. “Met de kaarten heb je iets concreets in handen om met ouders te praten over het stimuleren van de ontwikkeling van hun kind; het is een houvast om het gesprek op een goede manier te voeren. Het gaat niet om de kaarten zelf, het gaat om het gesprek”, vertelt Anne Lucassen, beleidsadviseur volksgezondheid gemeente Utrecht.
De kaarten, met onderwerpen als spelen, bewegen en eten, vormen een hulpmiddel om taalachterstand bij jonge kinderen te verkleinen. “Het kan ook een opstapje zijn om op een positieve manier met ouders te praten over hun eigen taalvaardigheden.” De groeikaarten zijn ontwikkeld voor het consultatiebureau, maar breder inzetbaar, van de spreekkamer tot huisbezoeken en groepsgesprekken.
2. Lijst met contextgerichte vragen
Hoe kun je op een neutrale manier met ouders in gesprek gaan? Een lijst met zogenaamde contextgerichte vragen helpt je daarbij. De GGD Gelderland-Midden stelde hem op, met vragen over voeding, verzorging en het belang van voorlezen. Ook digitale vaardigheden krijgen aandacht. Heel praktisch is dat de vragen je toeleiden naar taalhulpverlening of een computercursus.
3. Beeldende bureaulegger voor gespreksondersteuning
Een aanvulling op de contextgerichte vragen is de bureaulegger die GGD Zaanstreek-Waterland ontwikkelde. Met onder meer gesprekstechnieken, communicatietips én foto’s die het gesprek ondersteunen. Machteld: “Bij taallessen denken mensen soms dat ze terug moeten naar een klas met kinderen. De foto’s laten zien dat het gewoon met andere volwassenen is en ook heel gezellig kan zijn. Ons doel is om de cirkel te doorbreken en het gesprek met ouders aan te gaan, zodat zij doorstromen naar taalhulpverlening en hun kinderen opgroeien in een taalrijke omgeving.” De bureaulegger is aan te passen aan verschillende situaties.
4. Filmpje: ‘Leer lezen en schrijven voor een mooie toekomst’
GGD Zaanstreek-Waterland maakte een animatiefilmpje dat ouders uitnodigt om hun taalvaardigheden bespreekbaar te maken en om hulp te vragen.
5. Podcast
Wil je meer weten over de ervaringen in Zaanstreek-Waterland? Luister naar de podcast over Machteld en haar collega Astrid.
Snel aan de slag
Bekijk hier nog veel meer tools, e-learnings en initiatieven die het NCJ-project heeft opgeleverd. Je kunt ze inzetten of aanpassen voor jouw organisatie.